Geçersiz ilaçlarla tedavi: Plasebo nedir; plasebo tesiri gerçek midir?
Şikayeti olan insanlarda şeker üzere geçersiz ilaçlarla “tedavi uygulandıktan” sonra düzgünleşme görüldüğü plasebo tesiri uzun vakittir tartışılan bir mevzu. Ve bu tartışma, bugün de X üzere toplumsal medya platformlarında tüm süratiyle devam ediyor.
X kullanıcısı zeta_goblin, takipçilerine bu tesirin, hastalara plasebo (sahte ilaç) aldıklarının açıklandığı çalışmalarda hala ortaya çıkmasıyla ilgili fikirlerini sorarak yeni bir tartışma daha başlattı.
Aralarında plasebo tesirini bir kümeye vermeden evvel 15 dakika boyunca açıklayan bir çalışma da dahil olmak üzere küçük çalışmalar bu tesirin varlığını ortaya koyuyor. Hiçbir açıklaması olmasa da, bu küme, testin ikinci yarısına (kollarının ön kısmına ısıtma plakaları uygulanan ve dayanamayacak hale gelene kadar ısının yükseltildiği kısmına) bu konuşmayı yapmamış olan fakat plasebo krem verilen kümeye nazaran daha uzun müddet dayanabildi. Küçük çalışmalarda Parkinson hastalarının plasebo aldıktan sonra motor skorlarında düzgünleşme gösterdiği bile görüldü.
Bazı klinisyenler plasebo tesirine inanıyor ve hastalarına plasebo reçete ediyor. Bir BMJ araştırması, evvelki yıl ABD’deki doktorların yaklaşık yüzde 3’ünün plasebo olarak salin kullandığını, yüzde 2’sinin şeker hapları kullandığını, yüzde 41’inin reçetesiz analjezikleri kullandığı, yüzde 38’inin ise vitamin kullandığını belirlemişti.
Yazarlar makalelerinde “Doktorların küçük fakat dikkate kıymet bir kısmı tıpkı periyotta plasebo tedavisi olarak antibiyotik (%86,13) ve sakinleştirici (%86,13) kullandığını bildirdi” diyor.
Plasebo tesiri diye bir şey var; lakin…
Doktorların da kullanmasıyla birlikte, plasebo tesirinin işe yaradığına emin olabiliriz üzere gözüküyor. Fakat bunun hastaları aldatıcı olduğu için kullanılmaması gerektiğini düşünenler var. Ayrıyeten, plasebo tesirinin büyük ölçüde bir hastalığın zati dalgalı olan doğal seyrinin ve “ortalama gerilemesinin” bir yansıması olduğunu belirtiyorlar.
2001 yılında plaseboların aktifliğini kıymetlendirmek için bir takım, hastaların rastgele olarak plasebo kümelerine yahut tedavi verilmeyen kümelere atandığı 114 klinik çalışmanın sistematik bir incelemesini gerçekleştirdi (elbette bu denemeler de bir tedavi kümesi vardı, lakin buradaki ana maksat plasebo alan hastaları, hastalığın olağan seyrini yaşayan hastalarla karşılaştırmaktı).
Ekip, çalışmalarında “Sübjektif yahut objektif ikili yahut daima objektif sonuçları olan araştırmalardan elde edilen birleştirilmiş datalarda, tedavi uygulanmaması ile karşılaştırıldığında plasebonun manalı bir tesirini tespit edemedik. Lakin, daima subjektif sonuçları olan ve ağrı tedavisini içeren denemelerde, plasebo ile tedavi verilmemesi ortasında manalı bir fark bulduk” yazdı ve ekledi: “Klinik araştırma ortamı dışında, plasebo kullanımının hiçbir münasebeti yoktur.” 2004 yılında 52 yeni denemeyi tahlil eden bir takip çalışması da birebir sonucu verdi.
Kısacası, plaseboların hastaların kendileri tarafından bildirilen ağrıları ve başka subjektif ölçümleri üzerinde hudutlu bir tesiri var üzere görünüyor, lakin hastalıklar üzerinde olumlu bir sonuca yahut bunların hastalık üzerinde nasıl çalışacağını açıklayan fizyolojik bir düzeneğe dair ikna edici ispatlar eksik gözüküyor.
