Çin Yutu-2 keşif aracı, Ay’ın uzak yüzünün altında neler yattığını ortaya çıkardı
Çin’in Yutu-2 keşif aracı, bir müddettir Ay’da ağır bir vakit geçiriyor. Ocak 2019’da Chang’E-4 iniş aracı tarafından Ay’ın uzak tarafına taşınan bu araç, Ay yüzeyinde öbür tüm gezicilerden daha fazla hareket ederek çeşitli ölçümler topladı. Artık ise birinci defa her zamankinden daha derine, Ay yüzeyinin 300 metre altına baktı ve kimi değişik sürprizleri ortaya çıkardı.
Ay’a Nüfuz Eden Radar (Lunar Penetrating Radar – LPR) isimli aygıt, kullanılan frekansa bağlı olarak farklı derinliklere ulaşabilen iki kanala sahip ve radyo dalgalarını yerin derinliklerine göndererek yankıları topluyor. Farklı materyaller farklı yankılar üretiyor. Düşük frekanslı dalgalar Ay’ın daha derinlerine nüfuz edebilirken, daha yüksek frekanslı dalgalar, Ay yüzeyi toprağının, yani regolitin çabucak altında yatan gereçlerin daha fazla detayını ortaya çıkarıyor.
Yutu-2 takımı, 2020 yılında yüzeye yakın 40 metrenin haritasını çıkarmak için LPR’yi kullandı lakin keşif aracı artık, ilerlediği yol boyunca Ay yüzeyinin üst 300 metresine daha detaylı bir bakış sağladı. 90 metre derinliğin altında beş farklı gereç katmanı tespit edildi ve her katmanın kalınlığı 70 metre ile 20 metre ortasında epey değişkendi. Genel olarak, en derin katmanlar birebir vakitte en kalın olanlardı.
Ekip bunun bize Ay’daki geçmiş volkanizma hakkında bilgiler verdiğini söylüyor. Doğal uydumuz bir vakitler yüzeyinden akan lavlarla jeolojik olarak epey etkin bir cisimdi. Ay’ın denizleri olan Maria, Chang’E-4’ün indiği Güney Kutbu-Aitken Havzasındaki Von Kármán krateri üzere volkanik aktivitenin yarattığı büyük bazalt ovaları olarak kabul ediliyor.
Veriler milyarlarca yıl evvel meydana gelen bir dizi bazalt patlamasıyla dengeli gözüküyor. Takım, kalınlıktaki azalmanın, sonraki her patlamadan sonra lav efüzyon oranının azaldığını gösterdiğini düşünüyor. Bu, Ay’daki volkanizmanın genel görünümüyle dengeli olarak kabul ediliyor. Uydumuz yaşlanıp soğudukça volkanizma giderek daha az hale gelmiş üzere görünüyor.
Yüksek frekanslı radarla yapılan müşahedeler çoğunlukla üstteki 40 metreye odaklandı. Bu kısım çoğunlukla kaya döküntüsü ve regolitten oluşuyordu fakat birkaç farklı katman daha ortaya çıktı. Bütün bunların yanı sıra, molozların ortasında gömülü bir krater de bulundu.
Çalışma JGR Planets’te yayınlandı.
