Runit Kubbesi: Nükleer tabut dehşet saçmaya devam ediyor
Pasifik Okyanusu’nda, Papua Yeni Gine ile Hawaii ortasında yer alan Marshall Adaları’nın küçük bir kısmı, ABD’nin 1946-1958 yılları ortasında Bikini ve Enewetak Mercan Adaları’na attığı 67 nükleer bomba nedeniyle hala Çernobil’den daha fazla radyoaktif durumda.
Bu patlamalardan biri olan, ABD’nin bugüne kadar gerçekleştirdiği en büyük nükleer patlama olan Castle Bravo, 1 Mart 1954’te Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan bombaların neredeyse 1.000 katı bir güçle Bikini Mercan Adası’nı cehenneme çevirmişti.
1970’lerin sonuna gerçek, altı farklı adadan (Nevada’dan gelen tonlarca kirlenmiş toprakla birlikte) radyasyonlu toprak ve moloz yığınları, Enewetak Atolü’nün kırk adasından biri olan Runit Adası’ndaki dev bir çukura taşındı ve burada dev bir beton kubbenin içine hapsedildi.
Runit Kubbesi, 115 metre çapında ve 45 santimetre kalınlığında beton bir kubbe. Aşağıdaki uydu manzaralarında kubbe, Runit Adası’nın yemyeşil tropikal fonunda uzaylı bir obje üzere göze çarpıyor.
Kubbe yalnızca süreksiz bir tahlil olarak düşünülmüş olsa da, onlarca yıl boyunca ayakta kaldı ve yaşlılık belirtileri göstermeye başladı. 2019’da yapılan bir araştırma, kubbenin Pasifik’te artan sıcaklıklar nedeniyle daha da berbatlaşan çatlaklarla kaplı olduğunu ortaya çıkardı.
Yükselen deniz düzeyi Runit Adası kıyılarına da vurarak betonu aşındırıyor ve radyoaktif hususun etraftaki toprak ve sulara karışmasına neden oluyor. Durum o kadar önemli bir hal aldı ki BM Genel Sekreteri Antonio Guterres 2019’da Pasifik’e radyasyon sızmasından son derece telaş duyduğunu söyledi.
Woods Hole Oşinografi Enstitüsü’nde deniz radyoaktivitesi konusunda dünyaca ünlü bir uzman olan Ken Buesseler 2020 yılında yaptığı açıklamada, “Plütonyum kubbenin altında kaldığı sürece Pasifik Okyanusu’na yeni ve büyük bir radyasyon kaynağı olmayacak” dedi ve devam etti: “Ancak pek çok şey, gelecekteki deniz düzeyinin yükselmesine ve fırtınalar ve mevsimsel yüksek gelgitler üzere şeylerin kubbenin içindeki ve dışındaki su akışını nasıl etkileyeceğine bağlı. Şu anda küçük bir kaynak, lakin neler olduğunu anlamak için daha nizamlı olarak izlememiz ve dataları direkt bölgedeki etkilenen topluluklara ulaştırmamız gerekiyor.”
Uzak olmasına karşın Marshall Adaları’nın öteki bölgeleri binlerce beşere konut sahipliği yapıyor ve atom bombalarının atılmasının hayatları üzerinde vahim bir tesiri olduğu açık. Örneğin kanser oranları, tahminen de radyasyonun bir sonucu olarak, adaların kimi bölgelerinde kıymetli ölçüde arttı.
Bölgedeki yüksek radyasyon düzeyleri nedeniyle birçok insan eşyalarını toplayıp taşınmak zorunda kaldı. ABD ordusu 1986 yılında bölgeden çekildi ve Marshall Adaları’nda nükleer test programı nedeniyle yine yerleşmesi gereken insanların masraflarını karşılayacağını söyledi.
