Bir insan, hayatı boyunca ne kadar tükürük üretir? Karşılığa çok şaşıracaksınız
Bir saat, bir gün yahut hayatınız boyunca… Ne kadar tükürük ürettiğinizi hiç merak ettiniz mi? Yanıt son derece şaşırtan olabilir.
Normal bir günde ortalama bir insan 0,5 ila 1,5 litre ortasında tükürük üretir. Günde 0,7 litre üzere düşük bir ortalama alırsak, bu, yılda yaklaşık 255,5 litre tükürüğe eşittir. Bu da, yaklaşık 80 yıllık ortalama insan ömrü boyunca yaklaşık 20.440 litre tükürük üretimi manasına gelir. Öteki bir deyişle, bir insanın hayatı boyunca ürettiği tükürük ile küçük bir yüzme havuzunu doldurmanız mümkün.
Peki ancak bir insan neden bu kadar fazla tükürük üretiyor?
Tükürük, ağzınızda çok sayıda değerli role sahip karmaşık bir biyosıvıdır. Örneğin, nişastayı parçalayan, diş minesinin tekrar mineralleşmesine yardımcı olmak için kalsiyum ve fosfat sağlayan amilaz enzimini içerir ve ağız boşluğundan bedeninize giren patojenik mikroorganizmalara karşı savunmada kilit ehemmiyete sahiptir.
Tükürük büyük oranda sudan (yüzde 99) ve daha düşük bir oranda proteinlerin, elektrolitlerin ve sindirim enzimlerinin karışımından (yüzde 1) oluşur.
Ağzınızda bulunan üç ana salgı bezi ve çok sayıda küçük salgı bezleri tarafından üretilir. Parotis, submandibular ve lisan altı bezleri olarak isimlendirilen üç ana salgı bezi, üretilen toplam tükürüğün yüzde 90’ını sağlarken, kalan yüzde 10’luk kısmı da küçük salgı bezleri tarafından salgılanır.
Uyarılmamış bir durumda (örneğin yemek yemediğiniz zamanki dinlenme durumu), toplam tükürük hacminin yaklaşık üçte ikisi submandibular bezler tarafından üretilir. Parotis bezi ikaz altında (genellikle çiğneme yahut tat alma uyarısıyla) devreye girer ve bu durumda ağızdaki tükürüğün yaklaşık yüzde 50’sini oluşturur. Fakat, lisan altı bezleri hem uyarılmamış hem de uyarılmış durumda tükürüğün küçük bir kısmına katkıda bulunur.
2.000 yıldır ilgi odağı
Tükürük, 2.000 yılı aşkın bir müddettir dünya çapında tıbbi geleneklerde kıymetli bir yere sahip. Klasik Çin tıbbının eski uygulayıcıları, bedende birebir kaynaktan geldikleri için tükürük ve kanın “kardeş” olduğuna inanıyorlardı. İncil dahil olmak üzere kutsal kitaplarda da tükürüğün dahil olduğu mucizeler yer alıyor. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında bile, tükürüğün güzelleştirici olduğu söylenen özellikleri birtakım hekimler tarafından kıymetli sayılıyordu.
Tükürüğün tedavi edici bir unsur olduğuna artık inanmıyoruz lakin bu durum, onun çağdaş tıpta bir gayesi olmadığı manasına gelmiyor. Günümüzde, bedenin genel sıhhat durumu hakkında kıymetli içgörüler sağlayabildiği için tükürük kıymetli bir teşhis aracı rolüne sahip. Tükürük, pek çok bileşenden oluştuğu için hastalıkları tanımlamanın yanı sıra hastalığın ilerlemesini izlemek ve iddia etmek için faydalı olan çeşitli hastalık sinyali biyobelirteçleri içerebiliyor.
Ayrıca, kanın tersine invazif olmayan tekniklerle çarçabuk örnek alınabilmesi de tahlil edilmesini kolaylaştırıyor. Hatta tükürüğü prostat kanserinin bir göstergesi olarak kullanmak için teknikler bile var.
